Niğde yöresinde dokunan halıların en-boy oranlarına ilişin tanıtıcı istatistikle çizelge 5.12 ve çizelge 5.13'de verilmiştir.
Halı cinsi | Taban | Kelle | Çeyrek | Seccade | Yolluk | Somya | Sedir | Minder | Çanta | Yastık | |
Halı tipi | |||||||||||
Amama | N | 15 | 15 | 15 | 15 | - | 15 | 15 | 15 | - | - |
i ± Sx | 2.05±0.131 | 1.51±0.070 | 0.87±0.030 | 0.94±0.020 | - | 1.05±0.020 | 1.25±0.040 | 0.47±0.030 | - | - | |
VK | 0.26 | 0.06 | 0.012 | 0.03 | - | 0.006 | 0.03 | 0.01 | - | - | |
Min. Max. | 1.57 3.30 | 1.14 1.83 | 0.70 1.05 | 0.80 1.053 | - | 0.953 1.253 | 1.10 1.60 | 0.323 0.623 | - | - | |
Niğde- Avşar | N | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | - | - | - | - | 8 |
i ± Sx | 2.40±0.080 | 1.58±0.050 | 1.13±0.040 | 0.80±0.010 | 0.83±0.009 | - | - | - | - | 0.57 ±0.020 | |
VK | 0.10 | 0.04 | 0.92 | 0.002 | 0.001 | - | - | - | - | 0.002 | |
Min. Max. | 1.90 3.00 | 1.04 1.85 | 0.845 1.243 | 0.73 0.90 | 0.78 0.90 | - | - | - | - | 0.48 0.60 | |
Niğde- Kars | N | - | - | 15 | - | 10 | 15 | - | 15 | - | - |
x± Sx | - | - | 0.93±0.030 | - | 0.89±0.030 | 1.00±0.020 | - | 0.49±0.030 | - | - | |
VK | - | - | 0.01 | - | 0.007 | 0.007 | - | 0.01 | - | - | |
Min. Max. | - | - | 0.70 1.10 | - | 0.75 0.98 | 0.90 120.00 | - | 0.323 0.623 | - | - | |
Niğde- Yörük | N | - | 15 | 15 | 15 | - | - | - | 8 | - | 7 |
X ± Sx | - | 1.58±0.050 | 0.95±0.030 | 0.74±0.020 | - | - | - | 0.47±0.020 | - | 0.55±0.01() | |
VK | - | 0.04 | 0.02 | 0.006 | - | - | - | 0.003 | - | 0.0007 | |
Min. Max. | - | 1.40 1.85 | 0.79 1.11 | 0.60 0.90 | - | - | - | 0.40 0.56 | - | 0.50 0.58 | |
Yahyalı | N | - | 15 | 7 | 15 | - | - | - | - | 15 | - |
i ± Sx | - | 1.10±0.()10 | 0.92±0.007 | 0.94±0.009 | - | - | - | - | 0.31±0.007 | - | |
VK | - | 0.003 | 0.004 | 0.001 | - | - | - | - | 0.0007 | - | |
Min. Max. | - | 1.00 1.15 | 0.81 1.00 | 0.88 1.00 | - | - | - | 0.25 0.36 | " | ||
Taşpınar | N | - | 13 | - | - | - | - | - | - | - | 7 |
i ± | - | 1.53±0.020 | - | - | - | - | - | - | - | 0.55±0.()10 | |
VK | - | 0.006 | - | - | - | - | - | - | - | 0.0008 | |
Min. Max. | - | 1.40 1.65 | - | - | - | - | - | - | - | 0.496 0.579 |
Halı cinsi | Taban | Kelle | Çeyrek | Seccade | Yolluk | Somya | Sedir | Minder | Çanta | Yastık | |
Halı tipi | |||||||||||
Arısama | N | 15 | 15 | 15 | 15 | - | 15 | 15 | 15 | - | - |
i ± Sx | 3.48±0.110 | 2.37±0.110 | 1.25±0.030 | 1.35±0.020 | - | 1.88±0.040 | 2.39±0.020 | 0.52±0.030 | - | - | |
VK | 0.17 | 0.11 | 0.013 | 0.006 | - | 0.03 | 0.006 | 0.01 | - | - | |
Miıı. Max. | 3.10 4.10 | 1.90 2.83 | 1.115 1.450 | 1.20 1.50 | - | 1.58 2.10 | 2.30 2.60 | 0.40 0.69 | - | - | |
Niğde- Avşar | N | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | - | - | - | - | 8 |
.V ± Sx | 3.40±0.080 | 2.74±0.03<) | 1.64±0.110 | 1.34±0.050 | 2.41±0.120 | - | - | - | - | 1.08±0.030 | |
VK | 0.10 | 0.01 | 0.15 | 0.05 | 0.23 | - | - | - | - | 0.007 | |
Miıı. Max. | 2.70 4.00 | 2.50 2.85 | 0.888 1.950 | 1.03 1.51 | 2.000 3.107 | - | - | - | - | 0.995 1.195 | |
Niğüe- Kars | N | - | - | 15 | - | 10 | 15 | - | 15 | - | - |
x±Sx | - | - | 1.42±0.060 | - | 2.49±0.170 | 1.80±0.060 | - | 0.53±0.030 | - | - | |
VK | - | - | 0.06 | - | 0.3 | 0.057 | - | 0.01 | - | - | |
Min. Max. | - | - | 1.100 2.100 | - | 1.950 3.180 | 1.20 2.00 | - | 0.390 0.692 | - | - | |
Niğde- Yörük | N | - | 15 | 15 | 15 | - | - | - | 8 | - | 7 |
X ± Sx | - | 2.45±0.070 | 1.36±0.050 | 1.19±0.()180 | - | - | - | 0.47±0.020 | - | 1.15±0.020 | |
VK | - | 0.05 | 0.03 | 0.003 | - | - | - | 0.006 | - | 0.002 | |
Min. Max. | - | 2.00 2.80 | 1.10 1.60 | 1.10 1.30 | - | - | - | 0.405 0.550 | - | 1.100 1.198 | |
Yahyalı | N | - | 15 | 7 | 15 | - | - | - | - | 15 | - |
± Sx | - | 2.13±0.020 | 1.57±0.006 | 1.54±0.015 | - | - | - | - | 0.25±0.006 | - | |
VK | - | 0.007 | 0.0002 | 0.003 | - | - | - | - | 0.0006 | - | |
Min. Max. | - | 1.975 2.210 | 1.55 1.59 | 1.50 1.70 | - | - | - | - | 0.22 0.30 | - | |
Taşpınar | N | - | 13 | - | - | - | - | - | - | 7 | |
x ± Sx | - | 2.54±0.030 | - | - | - | - | - | - | - | 1.18±0.007 | |
VK | - | 0.009 | - | - | - | - | - | - | - | 0.0003 | |
Min. Max. | - | 2.40 2.68 | - | - | - | - | - | - | 1.153 1.198 |
Çizelge 5.12 ile 5.13 incelendiğinde halıların en ve boy değerlerine ilişkin varyasyon katsayılarının küçük olduğu görülmektedir. Bunun nedeni en-boy miktarlarının hemen hemen her halı cinsi için kalıplaşmış boyutlarda dokunmasıdır
Niğde yöresinde dokunan halılarda en ve boy ölçümleri ile elde edilen verilerin varyans analizi için gerekli ön şartları sağladığı belirlendikten sonra varyans analizi uygulanmıştır.
Taban cinsi dokunan iki farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımından varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve en değerleri arasında farklılık bulunduğu (p<0.05), boy değerleri arasında ise farklılık bulunmadığı (p>0.05) belirlenmiştir.
Kelle cinsi dokunan beş farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımından varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve ölçüler arasında genel olarak farklılık bulunduğu anlaşılmıştır (p<0.05). Hangi tip halıların birbirinden farklı olduğunu belirlemek için Duncan testi uygulanmış ve Arısama, Taşpınar, Niğde-Yörük ile Niğde- Avşar halılarında en değerleri bakımından fark olmadığı ve Niğde-Yörük ile Niğde- Avşar halı tipinin en geniş halı enine sahip olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Hah boyu bakımından ise yine Niğde-Yörük ile Niğde-Avşar tipi halılar arasında fark olmadığı ve en uzun halı tipinin bu halılar olduğu tespit edilmiştir (p<0.05).
Çeyrek cinsi dokunan beş farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımından varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve ölçüler arasında genel olarak farklılık bulunduğu anlaşılmıştır (p<0.05). Hangi tip halıların birbirinden farklı olduğunu belirlemek için Duncan testi uygulanmış ve Arısama,Yahyalı, Niğde-Kars, Niğde- Yörük halılarında en değerleri bakımından fark olmadığı ve Niğde-Avşar hah tipinin en geniş halı enine sahip olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Halı boyu bakımından ise Yahyalı ile Niğde-Avşar tipi halılar arasında fark olmadığı ve en uzun halı tipinin bu halılar olduğu tespit edilmiştir (p<0.05).
Seccade cinsi dokunan dört farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımından varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve ölçüler arasında genel olarak farklılık bulunduğu anlaşılmıştır (p<0.05). Hangi tip halıların birbirinden farklı olduğunu belirlemek için Duncan testi uygulanmış ve Yahyalı ile Arısama halılarında en değerleri bakımından fark olmadığı ve bu iki halı tipinin en geniş halı enine sahip olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Hah boyu bakımından ise Arısama ile Niğde-Avşar tipi halılar arasında fark olmadığı ve en uzun halı tipinin Yahyalı halıları olduğu tespit edilmiştir
(p<0.05).
Yolluk cinsi dokunan iki farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımından varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve en değerleri arasında farklılık bulunduğu (p<0.05), boy değerleri arasında ise farklılık bulunmadığı belirlenmiştir.
Somya cinsi dokunan iki farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımında varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve en ile boy değerleri arasında ise farklılık bulunmadığı belirlenmiştir.
Minder cinsi dokunan üç farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımında varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve en ile boy değerleri arasında ise farklılık bulunmadığı belirlenmiştir.
Yastık cinsi dokunan üç farklı halı tipi en ve boy ortalama değerleri bakımında varyans analizi yapılarak karşılaştırılmış ve en değerleri arasında farklılık bulunmadığı, boy değerleri arasında ise farklılık bulunduğu (p<0.05) belirlenmiştir. Hangi tip halıların birbirinden farklı olduğunu belirlemek için Duncan testi uygulanmış ve Niğde-Yörük ile Taşpınar halılarında boy değerleri bakımından fark olmadığı ve bu iki hah tipinin en uzun halı boyuna sahip olduğu belirlenmiştir (p<0.05).
"El Dokuması Türk Halıları" standardına göre (TS.43) halıların istenilen boyutta dokunabileceği, seccade, kelle, çeyrek ve taban olarak isimlendirildikleri taktirde boyutlarının; seccadeler için 1.40-2.10 m,çeyrek halılar için 1.50-2.50 m, kelle halılar için 2.00-3.00 m, taban halıları için ise 2.4-3.5 m ve daha büyük olması gerektiği belirtilmektedir. Bu değerler göz önüne alındığında çizelge 5.12 ve 5.13'de seccade, çeyrek ve kelle cinsi halıların bu ebatların altında dokunduğu, taban halılarının ise bu ebatlara uygunluk gösterdiği anlaşılmaktadır. Yastık, çanta, minder, sedir,somya ve yolluk cinsi halıları için ise herhangi bir standart değer bulunmadığı için karşılaştırma yapılmamıştır (Anonim 1987).
Işıksaçan (1964), Batı Anadolu'nun başlıca halı merkezlerinde yaptığı araştırmasında , dokunan seccadelerin en-boy değerlerinin min.0.50-1.10 ve max.l.80-2.40 m olduğunu belirtmiştir. Bu değerler elde edilen verilerle karşılaştırıldığında Niğde yöresinde dokunan halı tiplerinde seccade cinsi halıların en-boy oranlarının Batı Anadolu halılarından küçük olduğu görülmektedir.
Girişken (1972), Doğu Anadolu'nun başlıca halı merkezlerinde yaptığı araştırmasında dokunan halıları kullanım alanlarına göre dört gruba ayırarak; yastık-minder, seccade, duvar ve karyola, sedir - yer ile taban halıları adı altında incelemiştir. Yazar, yastık ve minder halılarında ortalama en-boy miktarının 0.51±0.012 - 0.85±0.015 olduğunu, seccade cinsi halılarda 0.79±0.09 - 1.34±0.05, duvar ve karyola halılarında 1.32±0.03 - 2.14±0.05, sedir ve yer halılarında min. 0.82-3.30 ve max. 1.83-4.05, taban halılarında ise min. 1.84-2.73 ve max. 2.00-4.50 m olduğunu belirlemiştir. Girişken (1972)'in bulgularıyla elde edilen değerler karşılaştırıldığında en-boy değerlerinin birbirine yakın olduğu görülmektedir.
Yazıcıoğlu (1982) Kayseri yöresinde yaptığı çalışmada ise Yahyalı halılarının 3m2,den büyük dokunmadığını ve başlıca çanta, yastık, namazlık, somya ve sedir cinsi dokunduğunu bunların en-boy değerlerinin ise; çanta halılarında 0.3729±0.444 - 0.3559±0.652, yastık halılarında 0.5488±0.650 - 1.1481+1.810, seccadelerde 0.7494±1.876 - 1.2672±1.299, somya halılarında 0.9900±1.163 - 1.8956±1.798 ve sedir halılarında 1.788±1.328 - 2.2742±2.448 olduğunu belirlemiştir. Yazar, taban halılarına talep olmadığını, ısmarlandığı taktirde dokunduğunu ayrıca en-boy miktarının geçmiş yıllara nazaran küçüldüğünü ve bunun Kayseri ile Yahyalı tipi halıların boyutlarında dolayısıyla da alan büyüklüklerinde bir standartlaşma eğiliminin göstergesi olduğunu bildirmiştir. Niğde yöresinde ise Yahyalı halı tipine ait halı cinsleri; kelle, çeyrek, seccade ve çantadır. Yahyalı halılarının en-boy değerleri bu araştırmada elde edilen sonuçlara yakın olup, taban halısı hiç dokunmamaktadır.
Karahan (1986) Kayseri ilinde yaptığı araştırmada Kayseri yöresinde dokunan yün halıların ebatlarının ve aldığı isimlerin ; yastık halısı (60 x 90 cm), çeyrek halı (90x135 cm ), seccade (120-180 cm), karyola halısı ( 150-225 cm), divan halısı (120-210 cm) ve kelle halı ( 200-300 cm ) olduğunu belirtmiştir. Ayrıca taban halısı da dokunduğunu ve bunun dışında 90x 230 cm ebadında saf hah adı verilen bir hah cinsinin de dokunduğunu bildirmiştir. Karahan (1986)'ın bulgularıyla elde edilen değerler karşılaştırıldığında en-boy değerlerinin birbirinden farklı olduğu görülmektedir.
Deniz (1987) Arısama tipi halılarda seccade cinsi örneklerin min.140-180, max. 150-200 cm, yastık halısının min.40-100, max. 50-110 cm ebadında dokunduğunu, ve bu boyutlardan büyük halı dokunmadığını bildirmiştir. Elde edilen sonuçlara göre Niğde yöresi Arısama halılarında, taban halısı, kelle halı, çeyrek, somya, sedir ve minder cinsi halılarında dokunduğu görülmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder