Atkı ipliklerinin büküm ve % uzama katsayıları

Niğde yöresinde dokunan halılarda kullanılan atkı ipliklerinin büküm değerleri çizelge.5.10'da verilmiştir.

Çizelge.5.10. Halı tiplerine göre atkı ipliği büküm değerleri Halı tipleri N X Min. Max. VK S s,- Arısama 13 137.748 121.600 152.000 82.855 9.102 2.524 Niğde-Avşar 11 117.200 100.000 128.000 68.760 8.292 2.500 Niğde-Kars 6 125.510 120.000 130.660 15.687 3.961 1.617 Niğde-Yörük 9 130.881 120.000 157.330 118.918 10.905 3.635 Taşpınar 4 117.950 103.800 124.800 92.970 9.642 4.821 Yahyalı 7 138.970 129.600 148.570 61.191 7.822 2.957

Çizelge 5.10'da görüldüğü gibi incelenen atkı ipliklerin büküm değeri yönünden en yüksek ortalamaya Yahyalı halıları (138.970 ± 2.957) sahip olmuş, bunu sırasıyla Arısama (137.748 ± 2.524), Niğde-Yörük (130.881 ± 3.635), Niğde-Kars (125.510 ± 1.617), Taşpınar (117.950 ± 4.821) ve Niğde-Avşar (117.200 ± 2.500) halıları izlemiştir. En büyük varyasyon katsayısını 118.918 ile Niğde-Yörük ilme iplikleri, en düşük varyasyon katsayısını ise 61.191 ile Yahyalı atkı iplikleri göstermektedir. Halı tiplerinde kullanılan ilme ipliklerinin büküm değeri ortalamaları arasındaki farklılığın önemli olup olmadığını anlamak amacıyla Varyans analizi yapılmış ve gruplar arasındaki farklılığın önemli (p < 0.05) olduğu tespit edilmiştir. Hangi grubun büküm değerinin diğerinden farklı olduğunu belirlemek amacıyla Duncan testi uygulanmış , Arısama halısı ilme ipliklerinin büküm değerlerinin Niğde-Kars, Taşpınar ve Niğde- Avşardan, Niğde-Yörük halılarının Taşpınar ve Niğde-Avşardan, Yahyalı halılarının Niğde-Avşar, Taşpınar ve Niğde-Kars halısı ilme ipliklerinden istatistiki olarak önemli derecede (p < 0.05) farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

El Dokuması Türk Halıları Standardı (TSE 43) standardına göre Yahyalı halılarında 150, Taşpınar halılarında 175, Niğde-Maden olarak geçen Arısama ve diğer yöre halılarında ise 150 Tur/m değerinde ilme ipliği kullanılması gerektiği belirtilmektedir. Bu değerler itibariyle çözgü ipliklerinin büküm değerleri Yahyalı halılarında kullanılan çözgü ipleri hariç standarda yakın değerler göstermemektedir (Anonim 1987b). Yazıcıoğlu (1982) araştırmasında Yahyalı halılarında kullanılan atkı ipliklerinin büküm sayıları ile uzama oranları 50 örnek üzerinde yapılmış ve büküm değerinin metrede 261.60 ± 39.992 olduğunu belirtmiştir. Kayseri tipi halılarda kullanılan atkı ipliklerinde standarda göre olması gereken büküm sayılarının an az 100 ve en çok 200 adet/m olduğu ancak uygulamada kullanılan ipliklerdeki büküm sayısının en az 53.36 ve en çok 310.96 olduğu ifade edilmiştir.

Niğde yöresinde dokunan halılarda kullanılan atkı ipliklerinin % uzama katsayıları ise çizelge. 5.11 'de verilmiştir.

Çizelge 5.11. Hah tiplerine göre atkı ipliği % uzama değerleri Halı tipleri N X Miri. Max. VK S S? An sama 13 0.659 0.400 1.000 0.047 0.216 0.059 Niğde-Avşar 11 2.627 2.000 4.800 0.730 0.855 0.258 Niğde-Kars 6 1.440 1.200 1.600 0.022 0.149 0.061 Niğde-Yörük 9 1.111 0.800 1.600 0.064 0.254 0.085 Taşpınar 4 1.565 1.120 1.860 0.998 0.316 0.158 Yahvalı 7 0.631 0.560 0.400 0.041 0.203 0.077

Çizelge 5.11'de görüldüğü gibi incelenen atkı iplikleri % uzama katsayısı ortalamaları bakımından en yüksek ortalamaya Niğde - Avşar halıları (2.627 ± 0.258) sahip olmuş, bunu sırasıyla Taşpınar (1.565 ± 0.158); Niğde-Kars (1.4400 ± 0.061) ; Niğde-Yörük (1.111 ±0.085); Arısama (0.659 ± 0.059) ve Yahyalı (0.631 ± 0.077) halıları izlemiştir. % Uzama katsayıları ortalamalarına göre Niğde-Avşar, Arısama ve Niğde-Yörük halılarında kullanılan çözgü ipliklerinin kaliteli olmadığı anlaşılmaktadır. En büyük varyasyon katsayısını 0.998 ile Niğde-Avşar atkı iplikleri , en düşük varyasyon katsayısını ise 0.022 ile Niğde-Yörük atkı iplikleri göstermektedir. Halı tiplerinde kullanılan atkı ipliklerinin % uzama katsayısı ortalamaları arasındaki farklılığın önemli olup olmadığını anlamak amacıyla Varyans analizi yapılmış ve gruplar arasındaki farklılığın önemli (p < 0.05) olduğu tespit edilmiştir. Hangi grubun uzama katsayısı değerinin diğerinden farklı olduğunu belirlemek amacıyla Duncan testi uygulanmış, Niğde-Avşar halısı atkı ipliklerinin uzama katsayılarının Taşpınar Arısama, Niğde-Kars, Yahyalı ve Niğde-Yörük halıları atkı ipliklerinden, Arısama ipliklerinin, Taşpınar ve Niğde-Kars halısı atkı ipliklerinden, Yahyalı ipliklerinin ise Taşpınar ve Kars halıları atlı ipliklerinden istatistiki olarak önemli derecede (p < 0.05) farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

Yazıcıoğlu (1982), araştırmasında Yahyalı halılarında kullanılan atkı ipliklerinin büküm sayıları ile uzama oranları 50 örnek üzerinde yapılmış ve % uzama değerlerinin %10.0 ± 0.6324 olduğunu belirtmiştir. Kayseri tipi halıların atkı ipliklerinin uzama özellikleri yönünden tek düze bir dağılım gösterdiği ifade edilmiştir.