Çözgü ipliklerinin büküm ve % uzama katsayıları

Niğde yöresinde dokunan halılarda kullanılan çözgü ipliklerinin büküm değerleri Çizelge. 5.8.'de verilmiştir.

Çizelge 5.8. Halı tiplerine göre çözgü ipliği büküm değerleri Halı tipleri N X Min. Max. VK S S; Arısama 13 128.579 120.000 138.000 27.357 5.230 1.451 Niğde-Avşar 11 111.273 96.000 127.000 101.218 10.061 3.033 Niğde-Kars 6 115.595 110.000 122.330 19.151 4.376 1.786 Niğde-Yörük 9 142.400 131.200 164.000 116.370 10.787 3.596 Taşpınar 4 156.400 152.000 159.200 10.453 i i -t J.İJJ 1.616 Yahvalı 7 146.629 140.800 152.400 17.059 4.130 1.561

Çizelge 5.8'de görüldüğü gibi incelenen çözgü iplikleri, büküm değeri yönünden en yüksek ortalamaya Taşpınar halıları (156.400 ± 1.616) sahip olmuş, bunu sırasıyla Yahyalı (146.629 ± 1.561) , Niğde-Yörük (142.400 ± 1.686) ,Arısama (128.579 ± 1.451) Niğde-Kars (115.595 ± 1.786) ve Niğde -Avşar (111.273 ± 3.033) halıları izlemiştir. En büyük varyasyon katsayısını 116.370 ile Niğde-Yörük ilme iplikleri, en düşük varyasyon katsayısını ise 10.453 ile Taşpınar ilme iplikleri göstermektedir. Halı tiplerinde kullanılan ilme ipliklerinin büküm değeri ortalamaları arasındaki farklılığın önemli olup olmadığını anlamak amacıyla Varyans analizi yapılmış ve gruplar arasındaki farklılığın önemli (p < 0.05) olduğu tespit edilmiştir. Hangi grubun büküm değerinin diğerinden farklı olduğunu belirlemek amacıyla Duncan testi uygulanmış , Arısama halısı ilme ipliklerinin büküm değerlerinin Niğde-Kars, Taşpınar, Yahyalı ve

Niğde- Yörük ve Niğde-Avşardan, Niğde-Yörük halılarının Taşpınar, Niğde-Kars ve Niğde-Avşardan, Taşpınar halılarının Yahyalı, Niğde-Avşar ve Niğde-Karsdan, Yahyalı halılarının Niğde-Avşar ve Niğde-Kars halısı ilme ipliklerinden istatistiki olarak önemli derecede (p < 0.05) farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

El Dokuması Türk Halıları Standardı (TSE 43) standardına göre Yahyalı halılarında 150, Taşpınar halılarında 250, Niğde-Maden olarak geçen Arısama ve diğer yöre halılarında ise 200 Tur/m değerinde çözgü ipliği kullanılması gerektiği belirtilmektedir. Bu değerler itibarıyla çözgü ipliklerinin büküm değerleri Yahyalı halılarında kullanılan çözgü ipleri hariç standarda uygunluk göstermemektedir (Anonim 1987b).

Yazıcıoğlu (1982) araştırmasında kaba kalite halılarda kullanılan çözgü ipliklerinin büküm sayısının az olduğunu ve düzgün bir dağılım göstermediğini buna karşılık iyi kaliteli halılarda kullanılan çözgü ipliklerinin hem büküm sayılarının çok olduğunu hem de bükümlerinin ipliğin her yanma muntazam olarak dağıldığını belirtmiştir. Yahyalı halılarının çözgü ipliklerinin ortalama büküm değerinin 168.48 ± 5.30 olduğu ifade edilmiştir.

Niğde yöresinde dokunan halılarda kullanılan çözgü ipliklerinin % uzama katsayıları ise çizelge 5.9'da verilmiştir.

Çizelge. 5.9. Hah tiplerine göre çözgü ipliği % uzama değerleri Halı tipleri N X Min. Max. VK S Sx Arısama 13 1.559 0.960 2.800 0.233 0.483 0.134 Niğde-Avşar 11 3.899 2.320 6.800 1.499 1.224 0.369 Niğde-Kars 6 2.757 1.680 3.600 0.657 0.811 0.331 Niğde-Yörük 9 2.104 1.680 2.560 0.110 0.332 0.111 Taşpınar 4 1.320 0.800 1.680 0.164 0.405 0.203 Yahyalı 7 1.506 0.400 3.280 1.002 1.001 0.378

Çizelge 5.9'da görüldüğü gibi incelenen çözgü iplikleri % uzama katsayısı ortalamaları bakımından en yüksek ortalamaya Niğde - Avşar halıları (3.899 ±0.369) sahip olmuş, bunu sırasıyla Niğde-Kars (2.757 ± 0.331); Niğde-Yörük (2.104 ± 0.111) ; Arısama (1.559 ± 0.134); Taşpınar (1.320 ± 0.203) ve Yahyalı (1.506± 0.378) halıları izlemiştir. % Uzama katsayıları ortalamalarına göre Niğde-Avşar, Niğde-Kars ve Niğde-Yörük halılarında kullanılan çözgü ipliklerinin kaliteli olmadığı anlaşılmaktadır. En büyük varyasyon katsayısını 1.499 ile Niğde-Avşar çözgü iplikler , en düşük varyasyon katsayısını ise 0.110 ile Niğde-Yörük çözgü iplikleri göstermektedir. Halı tiplerinde kullanılan çözgü ipliklerinin % uzama katsayısı ortalamaları arasındaki farklılığın önemli olup olmadığım anlamak amacıyla Varyans analizi yapılmış ve gruplar arasındaki farklılığın önemli (p < 0.05) olduğu tespit edilmiştir. Hangi grubun uzama katsayısı değerinin diğerinden farklı olduğunu belirlemek amacıyla Duncan testi uygulanmış, Niğde-Avşar halısı çözgü ipliklerinin uzama katsayılarının Taşpınar Arısama, Niğde-Kars, Yahyalı ve Niğde- Yörük halıları çözgü ipliklerinden, Niğde- Kars ipliklerinin ise Arısama, Taşpınar ve Yahyalı halısı çözgü ipliklerinden istatistiki olarak önemli derecede (p < 0.05) farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

Yazıcıoğlu (1982), araştırmasında en kaliteli halıların dokutulmasında kullanılan 30/18 Nm çözgü ipliklerinin uzama değerlerinin en düşük varyasyon katsayısı gösterdiğini ve bu ipliklerin her yönden düzgün ve homojen olduğunu belirtmiştir. Yahyalı halılarının % uzama oranlarının ortalama 3.412 ± 0.209 olduğu ifade edilmiştir.